Voordat ik begon aan mijn afstudeerproject stelde ik mezelf de vraag: "Wat voor ontwerper wil ik zijn?" Mijn antwoord daarop was: “Ik wil een ontwerper zijn die innovatieve oplossingen en ideeën bedenkt voor systemen in de wereld die beter of leuker kunnen.” Daarbij vind ik het belangrijk dat mijn ontwerpen een maatschappelijk doel of verhaal hebben die kunnen bijdragen aan de duurzame wereld van morgen. Wij als ontwerpers moeten ervoor zorgen dat duurzaamheid geen modewoord blijft, maar dat we onze handen uit de mouwen steken om deze wereld een stukje groener te maken. Door het beantwoorden van mijn eigen vraag wist ik dat ik een project wilde doen op het gebied van duurzaamheid. Duurzaamheid is een breed begrip en kent veel gebieden/domeinen die ik kan onderzoeken. Daarom heb ik eerst vooronderzoek gedaan naar de verschillende gebieden van duurzaamheid om erachter te komen waar ik de focus op wil leggen.
Aanleiding
Voor het maken van de keuze op welk gebied van duurzaamheid ik mij zou richten heb ik mij laten inspireren door de quote: “Think global, act local – Sir Patrick Geddes (bijlage1). De term ben ik tijdens mijn vooronderzoek tegengekomen en wordt al meer dan 100 jaar gebruikt door verschillende milieuorganisaties en wetenschappers. Ik heb de quote op mijn eigen project kunnen toepassen door te gaan kijken naar welke globale problemen er zijn die ook in mijn eigen omgeving (Breda) spelen. Daarbij kwam ik uit bij het probleem: een te grote ecologische voetafdruk. Mathis Wackernagel en William Rees gaven in hun boek ‘Our Ecological Footprint: Reducing Human Impact on the Earth’ (1996) een nieuwe indicator voor duurzame groei: de ecologische voetafdruk. “De ecologische voetafdruk is een getal dat weergeeft hoeveel biologisch productieve grond- en wateroppervlakte nodig is om je consumptieniveau te kunnen handhaven, en om de afvalproductie te kunnen verwerken (bijlage2).
Probleemstelling
De doelgroep waarvoor ik ben gaan ontwerpen zijn Bredase studenten die in een studentenhuis wonen. Ik woon zelf in het centrum van Breda in een studentenhuis. Het viel mij op dat wij als studenten in een studentenhuis vaak in slecht geïsoleerde huizen wonen waar niet of nauwelijks afval wordt gescheiden en is er ook veel verspilling van voedsel. Dit zijn problemen die de ecologische voetafdruk vergroten. Mijn hypothese die ik hierbij stel is: "De ecologische voetafdruk van studenten is te groot omdat veel studenten zich niet bewust zijn van duurzaamheidsproblemen en daardoor weinig doen om deze problemen op te lossen”.
Doelgroep
Ik ben gaan onderzoeken of Bredase studenten die in een studentenhuis wonen kunnen verduurzamen en hun ecologische voetafdruk kunnen verkleinen. Mijn onderzoeksvraag en deelvragen die ik daarvoor heb geformuleerd en ontwerpend ben gaan onderzoeken zijn:
Het onderwerp
“Hoe kunnen Bredase studenten die in een studentenhuis wonen op een makkelijkere en snellere manier verduurzamen en hun ecologische voetafdruk verkleinen?”
Desk- en Fieldresearch
De onderzoeksactiviteiten die ik gedaan heb om mijn onderzoeksvraag en deelvragen te beantwoorden is het uitvoeren van desk- en fieldresearch. Tijdens deskresearch ben ik begonnen met het lezen van wetenschappelijke artikelen via Google Scholar. Zo kwam ik achter de definitie en oorsprong van het begrip "ecologische voetafdruk" door het rapport van dhr. Postma (Ecologische voetafdruk – Betekenis en bruikbaarheid). Ook heb ik veel data geanalyseerd op globaal en lokaal niveau door bronnen zoals data.footprint.org en voetafdruknederland.nl. Daardoor heb ik in kaart kunnen brengen wat de gemiddelde voetafdruk is per land en per provincie (bijlage3, bijlage4 & bijlage5) en heb ik de oorzaken en gevolgen van een te grote ecologische voetafdruk in kaart gebracht (bijlage6). Door het deskresearch kwam ik erachter dat veel factoren onderdeel zijn van het probleem en dat oorzaken en gevolgen van een te hoge ecologische voetafdruk per land, provincie, stad en zelfs per persoon kunnen verschillen. De factoren kunnen in verschillende gebieden ingedeeld worden (bijlage7). Tijdens mijn fieldresearch ben ik gaan onderzoeken op welke gebieden de meeste problemen liggen van Bredase studenten.
Deskresearch
Om erachter te komen op welke gebieden mijn doelgroep een te hoge ecologische voetafdruk heeft, heb ik 20 studenten een online voetafdruktest van het WNF laten invullen. De conclusie die ik daaruit kon trekken was dat mijn doelgroep beter scoorde dan de gemiddelde Nederlandser, maar dat het moeilijk was vast te stellen op welke gebieden (bijlage8). Daarom ben ik tot de conclusie gekomen dat ik diepte-interviews moet doen als ik daarachter wil komen en te weten wil komen waarom dat zo is. Daardoor krijg ik ook beter inzicht in de beweegredenen (hun wensen, behoeften en motivatie betreft duurzaamheid) van mijn doelgroep .
Fieldresearch
Voor het doelgroeponderzoek heb ik 4 studenten uit Breda van verschillende achtergronden (opleidingen) geïnterviewd om erachter te komen wat hun beweegredenen zijn voor wat betreft duurzaamheid (bijlage9). Ik heb zo veel mogelijk antwoorden geanalyseerd om zo de problemen/vragen, waarmee studenten kampen, in kaart te kunnen brengen. De vragen had ik onderverdeeld in verschillende categorieën zoals: woning, voedsel, aankoop van goederen en transport (bijlage10).
Diepte-interviews
Wat mij opviel tijdens de interviews is dat veel studenten vaker letten op duurzaamheid dan ik had verwacht. Vooral op het gebied van voedsel en transport. Zo proberen studenten zo veel mogelijk de fiets te pakken voor afstanden binnen Breda, zoals naar school gaan en vrienden bezoeken. Op het gebied van voedsel letten ze vaak op de herkomst van het product en zijn ze zich ervan bewust dat vlees niet duurzaam is. Op het gebied van duurzaam wonen zijn studenten het minst duurzaam. Dit heeft met verschillende oorzaken te maken:
Analyse
De studenten vinden dat er weinig en tegensprekende informatie is wat betreft “duurzaam wonen” Ze weten niet meer weten wat ze moeten geloven. De theorie die hierop ingaat is Risk Society: “Omdat de wereld zo complex is geworden, is men afhankelijk van experts om informatie over verschillende zaken te krijgen. Dit geldt ook voor veel duurzaamheidsvraagstukken. Om klimaatverandering te kunnen waarnemen ben je afhankelijk van verschillende instituten die dit meten. Omdat ook deze instituten vaak tegenstrijdige zaken verkondigen, weten we niet meer wie we moeten geloven. Omdat klimaatverandering voor ons niet goed waarneembaar is en we afhankelijk zijn van anderen voelt het niet snel als een onderdeel van onze wereld (Robbins, Hintz & Moore, 2010; Irwin, 2001)".
Oorzaak 1: Weinig en onjuiste informatie
De studenten wonen in een studentenhuis waar iedereen een eigen kamer heeft en ruimtes zoals de keuken, badkamer, toilet of de woonkamer gedeeld worden. Deze gezamenlijke ruimtes zijn vaak niet duurzaam ingericht en worden door hunzelf onderhouden (schoonmaakrooster). De studenten zijn niet de eigenaar van deze ruimtes en daardoor voelen ze zich ook niet de eigenaar van de problemen die deze ruimtes hebben. Hierdoor treedt tragedy of commons op (men voelt geen eigenaarschap meer over het probleem) en neemt interne locus of control (de mate waarin de persoon gelooft dat hij verandering teweeg kan brengen door zijn gedrag) af (Kollmuss & Agyemann, 2010).
Oorzaak 2: Gezamenlijke ruimtes
Wanneer er dingen kapot gaan in de gezamenlijke ruimtes zijn studenten vaak afhankelijk van de huisbaas om dit probleem op te lossen. De huisbaas zoekt hierbij meestal naar de goedkoopste en snelste manier om het probleem op te lossen. Daardoor worden duurzame alternatieven over het hoofd gezien. Het realiseren van duurzame keuzes wordt daardoor erg lastig.
Oorzaak 3: Afhankelijkheid
Door het analyseren van de diepte interviews ben ik tot inzichten gekomen om de problematiek rond duurzaamheid in kaart te brengen voor mijn doelgroep. Ik heb hiervan een visualisatie gemaakt waarbij ik de problemen van verschillende categorieën heb meegenomen:
-
Welke manieren zijn er om je ecologische voetafdruk te verkleinen?
-
Wat is de gemiddelde voetafdruk van de Bredase student (de doelgroep) ?
-
Welke factoren spelen er mee?
-
Hoe krijg ik inzicht in de levensstijl /woonsituatie van mijn doelgroep?
-
Wat zijn de beweegredenen van mijn doelgroep? (wensen, behoeften & motivatie)
-
Wat doet mijn doelgroep op het gebied van duurzaamheid?
-
Wat weet mijn doelgroep niet over duurzaamheid?
-
Zijn de studenten zich bewust van hun (niet) duurzame gedrag en omgeving?
Visualisatie
Conclusie onderzoek
Ik ben erachter gekomen dat het verkleinen van je ecologische voetafdruk een complex probleem is, aangezien het verschillende oorzaken en gevolgen heeft. De ecologische voetafdruk van Bredase studenten die in studentenhuizen wonen is te groot. Dit komt doordat studenten vaak enkel duurzame keuzes maken op de gebieden/factoren die zij kennen, waarvan ze overtuigd zijn dat de keuze duurzaam is en weten hoe de duurzame keuze gerealiseerd moet worden. Ze hebben aangegeven dat ze op het gebied van duurzaam wonen vaak weinig tot geen juiste informatie hebben voor het maken van duurzame keuzes en hoe ze de die duurzame keuzes moeten realiseren. Daarnaast zijn ze vaak afhankelijk van anderen, zoals hun huisbaas en huisgenoten. Hun overtuiging ten opzichte van de duurzame keuze is bepalend om de gewenste keuze te kunnen realiseren. Hierdoor treedt tragedy of commons op (men voelt geen eigenaarschap meer voelt over het probleem) en neemt interne locus of control (de mate waarin de persoon gelooft dat hij verandering teweeg kan brengen door zijn gedrag) af. Het verkleinen van de ecologische voetafdruk op het gebied van wonen moet daardoor op dit moment vanuit de studenten zelf komen. Dat is voor mij de reden geweest om mij op dit gebied te focussen. Met de conceptfase ben ik gaan bedenken hoe de problemen die de studenten op dit gebied ervaren, opgelost kunnen worden. Ik heb daarvoor de volgende ontwerpvraag geformuleerd:
De vier Bredase studenten die ik heb geïnterviewd
Hoe kunnen Bredase studenten die in een studentenhuis wonen op een makkelijke en snellere manier inzicht krijgen in en zich bewust worden van in hoeverre hun woonsituatie duurzaam is, en daarmee anderen of zichzelf overtuigen om duurzame keuzes als collectief te realiseren, waardoor de ecologische voetafdruk verkleind wordt?